Boxtel heeft een langdurige relatie met de heren van Horne-Baucigny. De heerlijkheid kwam in bezit door het huwelijk van Adriana van Ranst en Jan van Horne in 1491. In successie is Boxtel tot 1763 in hun bezit geweest tot het aan de familie Salm Kyrburg verviel door een huwelijk met Maria Theresia dochter van de laatste Prins Maximiliaan van Horne.

Uit: https://www.brabantscentrum.nl/oud_archief_2003/nieuws/0335_coenen.htm

HISTORICUS JEAN COENEN HEEFT MEER TIJD NODIG Middeleeuws Boxtel geeft geheimen prijsHistoricus Jean Coenen uit Maasbracht heeft een aantal spectaculaire ontdekkingen gedaan tijdens zijn onderzoek naar de geschiedenis van Boxtel en Liempde. De vondsten die hij vooral in buitenlandse archieven deed zijn zó bijzonder, dat de publicatie van een naslagwerk over de Boxtelse en Liempdse historie een half jaar wordt uitgesteld. Vooral de middeleeuwse geschiedenis van Boxtel moet volgens Coenen op een groot aantal fronten worden herschreven. Coenen is lyrisch over de vondsten die hij met zijn medewerker Hans van Helmont de voorbije jaren heeft gedaan. In 1999 kreeg hij van de Boxtelse gemeenteraad opdracht om een naslagwerk te schrijven over de geschiedenis van Boxtel. De raad trok er toen 100.000 gulden vooruit. Boxtel draagt zorg voor het honorarium van de bekende streekhistoricus, de Rabobank Boxtel-Liempde betaalt het boek, dat nu medio 2004 van de drukpers zal rollen. Vooral op het terrein van de middeleeuwse geschiedenis heeft Coenen ontdekkingen gedaan die de historie van Boxtel in een ander daglicht plaatsen. Hij achterhaalde dat de status van de Heren van Boxtel veel hoger moet zijn geweest dan altijd is aangenomen. In plaats van tamelijk onbeduidende leenmannen waren ze adellijke heren met veel aanzien en belangrijke betrekkingen in het Duitse keizerrijk. Coenen: ,,Het zijn echt vooraanstaande personen geweest.” ADELLIJK Coenen deed de belangrijkste ontdekkingen in het stadsarchief en het aartsbisschoppelijk archief van de Duitse stad Keulen. Het stelde hem als eerste in staat om een complete lijst samen te stellen van alle Heren van Boxtel sinds 1100. Uit deze bijzondere stamboom blijkt dat de Heren van Boxtel op sleutelposities in het keizerrijk hebben gezeten. ,,Verschillende heren waren kanunnik in Keulen. Ze waren verbonden aan zowel de Dom als de Sankt Gereon-kerk, adellijke kapittels waartoe alleen vooraanstaande personen konden toetreden”, aldus Coenen.Een opvallende figuur was Gozewijn van Boxtel, die omstreeks 1290 werd benoemd tot pastoor van Gemonde. Niet minder dan zes perkamenten documenten vond Coenen over deze Gozewijn, die slechts in naam pastoor van Gemonde was. ,,Hij was er pastoor voor de inkomsten. Zoals zo vaak gebeurde werd ook in Gemonde een plaatsvervanger benoemd. Gozewijn zal Gemonde hooguit een paar keer bezocht hebben”, vermoedt de historicus. Hij ’ontmoette’ ook Lodewijk of Ludwig van Boxtel, die was verbonden aan de Dom in Keulen. Coenen ontdekte dat Lodewijk het uiteindelijk schopte tot deken en daarmee slechts één stapje onder de machtige aartsbisschop stond. Daarnaast werden stukken gevonden over de vrijwel onbekende Hendrik van Boxtel, die omstreeks 1335 belangen had in het thans in België gelegen Diest. Historicus Coenen deed een aantal opvallende ontdekkingen over kasteel Stapelen. Tot nu toe dateert de oudste vermelding van het kasteel uit 1312. Coenen stuitte op documenten uit 1280 die verwijzen naar ’Domus de Boistal’ ofwel huis van Boxtel. Stapelen is, zo stelt Coenen, niet meer dan een van de etappeplaatsen voor de Heren van Boxtel geweest. ,,Ze woonden er niet, maar vonden er onderdak op weg naar Keulen of Utrecht”, stelt Coenen.,,De Heren van Boxtel woonden in Keulen maar hadden overal op hun grondgebied halteplaatsen waar ze veilig konden verblijven. Overal hadden ze bezittingen. Alleen al in het Land van Heusden en Altena bezaten de heren 21 leengoederen.” Verder bezaten de heren de heerlijkheden Achel en Hamont, hadden ze rechten op de kerken van Zeelst en Veldhoven en was het centrum van Tilburg een leengoed van de Heren van Boxtel. KERKHEUVEL De meest opvallende ontdekking denkt Coenen gedaan te hebben in de voorbije maand juni. Bij een reconstructie van het middeleeuwse Boxtel werd duidelijk dat de Markt (toen Strijpt) reeds in de 13e eeuw moet zijn gesticht. Uit oude beschrijvingen kan volgens de historicus worden afgeleid dat op de plek waar thans het gemeentehuis en de villa Crols staan een kasteel met boerderij en duiventoren moet hebben gestaan. Toponiemen herinneren aan die tijd, zo werd onlangs duidelijk. Hiermee ondergraaft Coenen de speculatieve theorieën over een kasteel dat op de plek zou hebben gestaan waar thans de Sint-Petruskerk staat. Verschillende wetenschappers deden onderzoek naar de oudste historie van deze kerkheuvel; enkele jaren geleden werd zelfs archeologisch onderzoek verricht. ,,De studies hebben niet geleid tot het bewijs dat op die plek een kasteel heeft gestaan. Wij menen die plek wel gevonden te hebben, en wel aan de Strijpt”, aldus Coenen. Op basis van enkele bronnen concludeert hij dat onder meer de deken van het Boxtels kapittel in dit kasteel gewoond zou hebben. In de 14e eeuw woonden de bastaardkinderen van de Heren van Boxtel hier. Net als veel andere adellijke heren hadden ook de Heren van Boxtel veel onwettige kinderen. Coenen: ,,Ze mochten wonen in het kasteel nabij de Strijpt, dat was omgeven door een dorpsgracht. De Heren van Boxtel zorgden goed voor hun bastaarden. Ze mochten dan wel niet van adel zijn, ze stonden redelijk hoog op de sociale ladder. Hun afkomst gaf hen het nodige aanzien en ze werden rijk bedeeld met grote hoeven waaruit de nodige inkomsten behaald konden worden.” BLOEDPROCESSIE De reeks ontdekkingen noopt Coenen naar eigen zeggen tot extra werkzaamheden om tot een goed naslagwerk te komen. Hij werkt naarstig aan het schrijven van de hoofdstukken voor het boek. Maar intussen gaat ook het onderzoek nog voort. De historicus verwacht nog meer gegevens te vinden over de geschiedenis van de Heilig Bloedprocessie. Hij ontdekte in het nationaal archief in Den Haag onder meer dat in 1640 ter gelegenheid van de processie niet minder dan 35.000 bidprentjes werden gedrukt. ,,Die processie moet dus veel volk getrokken hebben”, stelt Coenen. Hij stelt dat zijn boek vooral een nieuw licht zal werpen op de middeleeuwse geschiedenis van Boxtel. Het dorp was als rijksleen van de Duitse keizer destijds vooral op dit keizerrijk georiënteerd. Veel sporen leiden naar Keulen, de standplaats van de machtige aartsbisschop. Maar andere sporen leiden naar Aken. Rechtszaken in hoger beroep vonden steevast plaats voor de rechtbank van deze Duitse stad. Telkens als de Boxtelse schepenbank er niet uitkwam, moest de gang naar Aken gemaakt worden.

28 augustus 2003Print deze pagina