Kasteel Couthof (ook: Kasteel ‘t Couthof) is een kasteel nabij de tot de West-Vlaamse gemeente Poperinge behorende plaats Proven, gelegen aan Couthoflaan 31, 50.

Geschiedenis

De bekende geschiedenis gaat terug tot 1350, toen de familie Van Hoorn er een speelhuis liet bouwen. Uit de Rekenkamer te Rijsel. Denombrementen en andere stukken van de grafelijke leenhoven uit de Rekenkamer van Rijssel blijkt dat de van Horne nog in de 16e eeuw de Couthof in leen hadden:

763 1571.12.01; de Hornes, Phelippe graaf van Houtkerque…; akte met
toestemming tot verkoop (Rekenkamer te Rijsel); Proven;
grondleen (verkocht aan Cornille de Coornhuyse);

762 1572.07.04; vanden Coornhuise, Guilliame; denombrement;
Proven; grondleen (‘Couthove”) (zwaar beschadigd); 762

In 1743 kwam het domein in bezit van de familie Mazeman. In 1763 liet de zoon van de koper, Jean Francois de Sales de Mazeman, het huidige buitenverblijf bouwen.

In het derde kwart van de 19e eeuw liet Jules Joseph Thimothee Mazeman, die burgemeester van Proven was, in 1860 het kasteeltje verbouwen en vervolgens het bosgebied tot een landschapspark ontginnen. Er werden ook diverse dienstgebouwen opgericht, zoals koetshuis en paardenstallen (1851), conciërgewoning (omstreeks 1886), en een neoclassicistisch paviljoen (omstreeks 1870), aanbouw aan het kasteel (1893).

Rekenkamer te Rijsel. Denombrementen en andere stukken van de grafelijke leenhoven.

In 1945 had het geslacht Mazeman geen erfgenamen meer en kwam het aan de familie d’Udekem d’Acoz.

Gebouw

De kern van het gebouw is van 1763, maar de huidige neoclassicistische voorgevel is 19e-eeuws. Het betreft een breed gebouw van dertien traveeën en twee-en-een-halve bouwlaag onder schilddak. De diverse salons en vertrekken hebben nog de uitstraling van de tijd van de (ver-)bouw. Eind 19e eeuw werd ook een kapel toegevoegd, onder een achtzijdige koepel gelegen en versierd met neorococo elementen.

Park

Het kasteelpark is aangelegd in landschapsstijl, waaronder een vijver met gietijzeren boogbrug, welke in verbinding staat met de Klijtebeek. In het verleden was er een doolhof met een neogotische arcade (ook de galge genaamd) als oriëntatiepunt. De arcade is er nog steeds.

Ten westen van het kasteel ligt het koetshuis van 1851 in neoclassicistische stijl. Op het erf bevindt zich een duiventil in de vorm van een pagode.

Ten noordwesten van het kasteel is een houten barak, die onderdeel was van het Elisabeth Hospitaal Couthove, dat tijdens de Eerste Wereldoorlog fungeerde. Verder is er een tuinhuisje, een prieel en een grote tuinvaas. Ook is er een ijskelder met daarboven een neoclassicistische theekoepel.

Bezoek

Het Couthofdomein is beperkt (iedere zaterdag) opengesteld voor het brede publiek, tot eind 2027. Er kan gewandeld worden op de vrijgemaakte wandelpaden door het bos en rond de oude tuin. Na 2027 is een bezoek wellicht nog mogelijk, op afspraak, afhankelijk van de voorwaarden die de Vlaamse Overheid oplegt.

Het bezoek is mogelijk in het kader van een restauratieplan, gekoppeld aan de subsidiëring door Onroerend Erfgoed (Vlaamse Gemeenschap).

Op het kasteeldomein van de Couthof moet zich een nog oude motte van de familie van Horne bevinden.