De Slag bij Othée is een veldslag die plaatsvond op 23 september 1408 in de omgeving van de Waalse plaats Othée (Nederlands: Elch). Luikse rebellen streden tegen de prins-bisschop van Luik en zijn Bourgondische bondgenoten. Door gebrek aan ervaring leden de rebellen van de “Vurige Stede” grote verliezen.
De aanleiding
Na Arnold van Horne die als Bisschop van Utrecht uiteindelijk zijn post aanvaarde in als bisschop van Luik. hij werd in 1378 door paus Urbanus VI overgeplaatst naar Luik als opvolger van de eveneens uit Utrecht afkomstige Jan van Arkel. Daar had het kapittel echter een tegenkandidaat gekozen die gesteund werd door tegenpaus Clemens VII in Avignon. Pas na een jaar van strijd kon Arnold zijn zetel in Luik innemen en gaf hij zijn positie in het Sticht op. Arnold van Horne was een hooggeschoold man die goed kon organiseren en inspireren. Hij was vaardig in de sociale omgang en hij was bovendien een bekwaam bespeler van de vedel. Hij overleed op 8 maart 1389 en werd in overeenstemming met zijn wens begraven in het klooster Keyserbosch te Neer.
In het jaar 1389 kreeg de vijftienjarige Jan van Beieren de zeggenschap over het prinsbisdom Luik. Door zijn wreedaardige houding tegenover zijn onderdanen en een nakende opstand, werd hij verplicht te vluchten naar Maastricht, dat ook deel uitmaakte van het prinsbisdom. Landvoogd Hendrik van Horne-Perwijs werd aangesteld om de heerschappij over te nemen, waarop Jan van Beieren zijn familie vroeg om hem te hulp te komen. Zijn broer Willem IV, graaf van Henegouwen, zijn zwager Jan zonder Vrees, hertog van Bourgondië en zijn neef Willem II, graaf van Namen verenigden zich en trokken richting Luik.
De veldslag
De rebellerende Luikenaars vormden, met de hulp van inwoners van Tongeren, een leger van 50.000 ongetrainde strijders, onder leiding van Hendrik van Horne-Perwijs.
Hendrik van Horne is de tweede zoon van Dirk van Horne († na 1378) behorend tot het Huis van Horne en Catherine Berthout († 1380). Hij is ook de neef van Arnould de Hornes . Hij trouwde eerst met Isabelle de Bueren 1 . In 1384 trouwde hij met zijn tweede vrouw Marguerite de Rochefort, vrouwe van Ochain, dochter van Wautier de Rochefort, heer van Haneffe en Ochain en Agnès de Houffalize . Uit dit huwelijk had hij vier kinderen :
- Thierry de Hornes,23 september 1408, kanunnik van de kathedraal Saint-Lambert in Luik in 1397, verkozen uit Luik in 1406 3 ;
- Jean de Hornes, overleden in 1447, Heer van Perwez , van Duffel , enz., Seneschal van Brabant 3 ;
- Jeanne de Hornes, trouwde in 1421 met Jean de Diest en stierf in 1460 4 ;
- Hornes’ Ode 4 .
Hun manschappen bestonden uit burgerij en ambachtslieden die opkwamen voor hun rechten en vrijheden.
De hooghartige en autoritaire aard van Jan III van Beieren , prins-bisschop van Luik, verzet zich tegen hem tegenover de Luikenaars die gehecht zijn aan hun vrijheden en vrijheden die ze in de loop van de tijd hebben verworven. Verschillende incidenten keren hem tegen een radicale factie, de Hait-droits 7 . In juli 1403, benoemen ze Hendrik van Horne, heer van Perwijs , mambour van de stad 8 . Ondanks enkele pogingen tot verzoening moet Jan III in 1406 eindelijk zijn toevlucht zoeken in Maastricht 9 . Henri de Hornes wordt opnieuw tot mambour genoemd op 26 september 14066 en zijn zoon Dirk, werd tot bisschop benoemd door paus Benedictus XIII 10 van Avignon . De meeste steden van het Prinsdom Luik zijn in opstand, met uitzondering van Sint-Trond en Maastricht 11 . Sint-Trond wordt snel ingenomen door de rebellen en Maastricht wordt belegerd.
In zijn wanhoop roept Jan van Beieren de hulp van zijn familie in en krijgt deze des te gemakkelijker omdat de belangrijkste belanghebbende, Jan zonder Vrees , hertog van Bourgondië en graaf van Vlaanderen, ervan droomt zijn heerschappij over de regio te vestigen.
22 september ontmoeten de legers van Bourgondië en Henegouwen elkaar in Montenaken , vijftig kilometer van Maastricht 12 . De rebellen staakten het beleg van Maastricht en keerden terug naar hun respectievelijke steden, met uitzondering van de inwoners van Hoei die door Luik trokken 13 . Hendrik van Horne is zich bewust van de zwakte van zijn troepen in vergelijking met de beroepssoldaten die Jean sans Peur en zijn bondgenoten samenbrachten. Hij stelt daarom voor om zijn leger in de steden van de regio te verdelen om een uitputtingsoorlog te voeren tegen het Bourgondische leger. De Haidroits (haters van het recht) weigeren en hem dwingen de aanvallers te ontmoeten. Hendrik van Horne is dan van plan om onmiddellijk de voorhoede van Willem van Henegouwen aan te vallen waarvan hij weet dat deze verre van het grootste deel van het leger van Jean sans Peur 14 is . Deze laatste wordt zich dankzij zijn spionnen bewust van de situatie en verzamelt zijn troepen 15 .
de23 september 1408, namen de Luikenaars stelling in op een kleine heuvel in de vlakte van Othée ten zuiden van Tongeren , die snel werd uitgerust met verdedigingswerken. Ze hebben voornamelijk lakeien, een paar honderd ruiters en een honderdtal Engelse boogschutters 15 , 16 . In het midden staat het gonfanon van Saint Lambert , dat de troepen zou moeten beschermen, met de jonge graaf Henri de Salm N 1 , 17 . De beste Luikse troepen vooraan en de minder ervaren troepen achteraan, beschermd door een wal van strijdwagens 18. Daartegenover staan de fijne bloemen van de ridderlijkheid van Vlaanderen, Henegouwen, Brabant en Bourgondië 19 . Jean sans Peur detacheerde duizend voetvolk en vierhonderd cavalerie, onder het bevel van Jean de Croÿ en de heer van Heilly , die in reserve werden gesteld om vanaf de flank aan te vallen zodra de strijd was begonnen 20 .
Hendrik van Perwijs wilde met zijn zevenhonderd cavalerie de Bourgondische reserve terugdringen 21 maar zijn voorstel werd afgewezen door de Luikenaars die dachten dat hun leider hen in de steek wilde laten 22 . Zo voegt hij zich bij de andere edelen in de eerste linie van de massa van de rebellentroepen 18 . De Bourgondische aanval wordt te voet 23 gelanceerd onder artillerievuur vanuit Luik 24 . De Rebel Nobles richten hun inspanningen op de Duke’s Banner 25. De botsing tussen de twee legers was brutaal en niemand kon beweren de uitkomst te kennen tot de aanval op de Luikse achterhoede door de Bourgondische reserve, die de rebellentroepen ontwrichtte door ze van alle kanten te persen, zodat velen van verstikking omkwamen. 2000 Tongrois onder leiding van Jan van Horne-Perwijs, de andere zoon van Hendrikmvan Horne, kwamen om deel te nemen aan de slag waarvan ze ten onrechte dachten dat ze gewonnen hadden en leden zware verliezen (ongeveer driehonderd doden of gevangenen) 26 . De Luikenaars werden ter plaatse afgeslacht, op bevel van Jean sans Peur die had verboden dat een gevangene gratie kreeg 27 . Henri en Thierry de Hornes 28, net zoals de belangrijkste edelen van het Luikse leger omkwamen in de strijd. Jean de Hornes weet zich na de slag terug te trekken 4 .
De overwinning van het leger van Jean sans Peur wordt gevolgd door felle repressie. Naast de verliezen op het slagveld liet Jan III, die de dag na Maastricht arriveerde, de Hait-droits , de priesters die Dirk van Horne hadden gesteund, en de families van de opstandige edelen, waaronder Hendriks weduwe, executeren en executeren. 29 . Hij krijgt de bijnaam Jean sans Pitié 30 , 31 .
Alle charters, concessies en vrijheden die aan de stad Luik zijn toegekend, moeten opnieuw worden beoordeeld door de prins-bisschop, die kiest welke aan de stad worden teruggegeven 32 . De notabelen van de stad (deurwaarders, provoosten, burgemeesters) worden nu benoemd door de bisschop 33 . De stad moet een boete betalen van naar schatting 220.000 ecu 34 .
De prins-bisschoppelijke alliantie bestond uit 35.000 geoefende militairen die aangevoerd werden door Jan Zonder Vrees, hertog van Bourgondië. De confrontatie vond plaats in de open velden tussen Othée, Rutten en Herstappe op 24 september 1408 in de namiddag. Ondanks hun strijdlust verloren de Luikse rebellen de veldslag door gebrek aan ervaring en lieten 15 à 25.000 rebellen het leven. Het hoofd van hun aanvoerder werd als teken van overwinning overgemaakt aan Jan van Beieren.
De edelen die gesneuveld waren onder de vlag van de prins-bisschop, werden begraven in de abdij van Sint-Jacob-de-Mindere in Luik.
De gevolgen
De charters en vrijheden van de Luikenaars werden hen ontnomen en de stad moest een schuld vereffenen van 220.000 kronen. Jan van Beieren zette zijn heerschappij van het prinsbisdom voort. Over zijn zwager, hertog Jan I van Bourgondië, werd gezegd dat hij om zijn heldhaftig optreden in de slag de bijnaam Jan zonder Vrees kreeg.[1]