House of HorneVanmorgen ben ik al vroeg richting Alden Biesen, de voormalig Landscommanderij van de Duitse Orde, gereden voor het afsluitende
colloquium over het einde van het ancien régime en de desastreuze gevolgen van de Franse overheersing in loon en Luik.
Door deze, voor de regio turbulente periode de laatste decennia van de 18e eeuw, zijn vele archieven verspreid geraakt over met name het Duitse achterland en aldaar verloren geraakt.
Vandaag op zoek geweest naar het Hôtel de Hornes in de Rue de Ursulines te Brussel in de oude wijk Zavel. Heden staat er een school en wordt het eens zo prachtige plein met de Sint Goedele Kerk doorkruist met een tramlijn.
Nu is er het Sint-Jan Berchmanscollege in gevestigd, een Nederlands katholiek college voor secundair onderwijs. Ik heb begrepen dat leden van het Belgisch koningshuis deze school hebben bezocht.
Het Hôtel de Hornes is in de geschiedenis regelmatig bezocht door o.a. de Engelse adel,
zo bestaat er een verslag van Sarah Churchill, hertogin van Marlborough die een periode in het hotel verbleef dat zij met Queen Anne door de tuinen van het Hôtel de Hornes wandelt en het fruit en de bloemen bewonderd tijdens een diplomatieke missie van haar man.
Mijn aandacht ging ook naar de kerk in Anderlecht waar Arnoud, of oom “Noud”, zoals intimi hem plegen te noemen en zijn echtgenote Marguerite de Montmorency begraven zijn. Het grafmonument is in 1505, na zijn overlijden geplaatst en 1701 door zijn nazaat Maximiliaan Emanuel de Hornes weer in oude glorie hersteld.
Ome Noud was niet erg populair in Anderlecht, hij hield zich niet al te veel met het bestuur bezig, wat leidde tot onvrede en zélfs het in brand steken van zijn molen, zo vertelde mij de portier van de Sint Giudo dhr. de Grooter.
Deze man bleek zeer goed op de hoogte van de geschiedenis. Hij vertelde mij dat het graf in de 19e eeuw ook nog gerestaureerd is door de familie. Ik was verbaasd en vroeg hem of daar documenten van waren. Terstond vroeg hij mij of ik nog even tijd had en verdween een kwartier lang achter een middeleeuws aandoende deur. De documenten bleken bij de gemeente te liggen, maar als ze weer terug waren moest ik maar weer eens contact op nemen.
Intussen heb ik het mausoleum van Arnoud goed kunnen bekijken en een aantal opnamen gemaakt van dit gedetailleerde werk toegekend aan Jan Mone die ook het grafmonument van Maximiliaan van Horne in Braine le Chateau heeft gemaakt.
Afgelopen zondag ben ik met mijn fietsmaatje weer eens lekker in de buitenlucht gaan wielrennen. Stralend weer, dus halverwege tijd voor een terrasje. Na heerlijk in het zonnetje een cappuccino gedronken te hebben en ik net terugkom van het toilet, zie ik mijn fietsmaat op het plein naar de muur van de dorpskerk kijken. Hé zegt ie, zijn dat geen horentjes?
En ja hoor, warempel twee wapenschilden met horentjes in de kwartieren van de grafsteen voor Jacob van Eijll (+?) en Elisabeth Groesbeek (+1574) die na de oorlog is ingemetseld in een muur van de St.-Willibrorduskerk in Geijsteren. Het gaat hier weliswaar om de de familie van Ghoor of Goir, zoals ze hier uitgehouwen zijn, maar het zijn toch verwanten van de van Hoorn’s.
Op de laatste is een vers te lezen:
“Al ben ick jonck, rice, sterck vnd welgemoet,
noch tant moet ich rvsten op die doet.”
Een mooie aanvulling op de vorige post waarin o.a. nooit eerder gepubliceerde van Honorine van Wittem zijn opgenomen.
Dit artikel is overgenomen uit het Brabants Dagblad:
Honorine van Wittem van Beersel (1580-1643) wordt binnenkort herenigd met haar echtgenoot: Gerard van Horne, Baron van Boxtel, Liempde en Esch. Het schilderij met daarop de Barones van Boxtel afgebeeld, is deze week aangekocht door het Noord-Brabants Museum in Den Bosch.
Het schilderij werd aangeschaft voor 5200 euro op een kunstveiling bij veilinghuis Lempertz in Keulen. 5200 euro mag dan in de kunstwereld een ‘koopje’ zijn, voor directeur Charles de Mooij van het Noord-Brabants Museum heeft het heel veel waarde. ,,Portretten van Brabantse edellieden zijn heel dun gezaaid. En dit echtpaar was heel belangrijk voor deze regio.” De Mooij verwacht dat de kosten voor de restauratie een stuk hoger zullen uitvallen dan het aankoopbedrag. ,,We hopen dat het schilderij over enkele weken in het museum te zien is.”
Honorine van Wittem van Beersel was een voorname Brabantse edelvrouw. De Barones van Boxtel was de zuster van de markies van Bergen op Zoom en werd door een tweede huwelijk gravin van Megen. Het schilderij met haar portret is het rechter luik van een drieluik van een anonieme meester. Het linker luik met daarop de Baron van Boxtel werd vier jaar terug al aangekocht door het museum in Den Bosch. Dit schilderij hangt in de museumzaal Het Verhaal van Brabant, de presentatie over de Brabantse geschiedenis. Hier komt ook het schilderij met de Barones van Boxtel, dat 1.49 meter hoog is en 63 centimeter breed.
Het middenstuk van het drieluik is zoek. ,,Het is niet bekend wat hierop staat en het is een groot raadsel waar dit schilderij is. Misschien bestaat het niet eens meer.” De Mooij vermoedt dat de kans het grootst is dat het ontbrekende gedeelte in Keulen of omgeving is. ,,Het lijkt mij geen toeval dat we zowel het rechter paneel als het linker luik in Keulen kochten. Bij twee aparte veilinghuizen in dezelfde stad.”
Charles de Mooij werd door een collega uit Limburg getipt over het schilderij. Hij bood telefonisch op het schilderij. De achterzijde van het luik met de Barones van Boxtel toont de roeping van Petrus door Christus.
Familiedrama
Gerard van Horne (1560-1612) kiest tijdens de Tachtigjarige Oorlog de kant van de katholieken (Filips II), terwijl zijn vader Johan (Jan II) de kant van Willem van Oranje (staatsen) kiest. Het drijft hen uit elkaar. Om zich te beschermen, laat Gerard kasteel Stapelen in Boxtel in 1580 versterken. De grachten rond het kasteel laat hij schoon maken, verbreden en uitdiepen. Bovendien worden bomen rond het kasteel gerooid en de muren van Stapelen opgemetseld en verhoogd.
Later gaat Gerard elders wonen in het Huis van Yssche in Overijse vlakbij Brussel. In 1595 trouwt hij met de jonge Honorine van Wittem van Beersel. Tijdens haar leven is Honorine nauwelijks in Boxtel. In het Bossche Zwanenbroedershuis staat nog een tinnen beker van Gerard van Horne uit 1588. De baron was lid van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap. Zijn naam en wapen staan in het wapenboek van de broederschap.
Hieronder publiceer ik een aantal ongesorteerde brieven rond 1640 die mij in 2018 onder ogen kwamen van Eugene Maxiliaan van Horne, Honorine van Wittem en andere betrokkenen bij de heerlijkheid Boxtel zoals dhr. Pieck. Daarnaast komen we nog verschillende namen tegen als van der Heijden, etc.
De foto’s zijn in de haast genomen dus niet al te scherp. Mocht iemand de inhoud ervan willen transcriberen graag! Misschien aardig om dit dan op deze site te posten?
In het Belgische Overijse, voorheen het Principaat van Horne wordt een prinsheerlijk bier gebrouwen onder de naam Prins van Horne bij de brouwerij Vryheydscamme. Op de achtergrond zien we het inmiddels deels vervallen kasteel, waar een school in gevestigd is. Het rechter gedeelte wordt ondersteunt met constructie die de muren moet behoeden voor omvallen.
Wij kwamen hier tijdens onze vakantie de initiatiefnemer voor dit bier tegen. Hij bleek een echte van Horne afficionado te zijn en hebben zijn van Horne collectie bewonderd.
Ook hebben een aantal bieren mee naar huis genomen, een echte aanrader. Het is lichte tripel met een vleug citrus… een echt volbloed bier met een hoornig karakter: af en toe loopt hij er de kantjes van af, mar alé dan toch avontuurlijk…
Het afgelopen weekend zijn we op bezoek geweest in Renesse en wel op het landgoed Moermond. We hebben hier jeugdherinneringen opgehaald en eens lekker uitgewaaid bij een heerlijk ‘voorjaars-‘ zonnetje.
Hier heeft de familie Renesse eeuwen lang het Slot Moermond bewoond. Deze familie is, hoe kan het ook anders, ingetrouwd met de van Horne’s. Phillips I van Horne huwde met Clara van Renesse een erfdochter van de heerlijkheid Renesse.
Het slot is door de watersnoodramp zwaar beschadigd geweest en inmiddels quasi modern gerenoveerd.
Zie het horentje in het wapen boven de deur!
Vandaag hebben we onze korte vakantie afgesloten met een bezoek aan het schitterende Geervliet, liggend in het het land van Putten en Strijen op de Zuid-Hollandse eilanden Voorne en Bijerland. In de hoop nog sporen van de van Horne’s tegen te komen.
Geervliet werd al vermeld in 1195 in verband met de vestiging van grafelijke tol op de Bernisse, de vaart die de eilanden scheidde. In 1229 trad Nicolaas I aan als heer van Putten. De laatste telg uit dit geslacht van Nicolaas III van Putten bracht 1 zoon 3 dochters voort, waarvan de middelste, Oda rond 1314 huwde met Willem IV van Horne en Altena. Zij stierf al rond 1332, maar bracht 6 kinderen voort, waarvan een dochter Johanna van Horne trouwde met Gijsbrecht van Abcoude. Hun zoon Zweder van Abcoude en Gaasbeek (bij Brussel) verkreeg Putten van zijn tante Aleijd die het erfrecht bezat. Een andere dochter van Willem IV van Horne en Oda huwde met Jan III van Polanen. Via deze laatste lijn kom je uit bij de Nassau’s.
Wij waren benieuwd naar de graftombe van Nicolaas van Putten en Aleid van Strijen. Tot onze verassing was de kerk open voor een middag concert. Wij werden vriendelijk ontvangen met een koop koffie door de organisator van Muziek in Geervliet. Hij leidde ons naar het praalgraf dat onder een gordijn en bananendozen voor een rommelmarkt te voorschijn kwam.
Het graf is na een verbouwing aan de kerk in een nis geplaatst. Daarbij is het patina van het steen verwijderd. Zo te zien heeft dit het monument geen goed gedaan. Losse brokstukken liggen opgestapeld en de lei-achtige steen is aan het verbrokkelen. Jammer dat er zo weinig respect is voor de geschiedenis en haar artefacten uit de vroege 14e eeuw.
De man die ons ontving zag het ook met lede ogen toe, zelf had hij een groot hart voor de geschiedenis. Hij vertelde mij dat de bewoners van het dorp in het algemeen weinig op hebben met het verleden, zij kijken liever naar de toekomst… deze kortzichtigheid doet steeds meer opgeld in onze samenleving, jammer. Maar toch weer een unieke ervaring door het hartelijke ontvangst. Hij vertelde ons dat aan de overkant het slot ‘hof van Putten’ gestaan heeft. Nu staat er een bungalow.
Het wordt tijd dat er meer aandacht besteed wordt aan het behouden en conserveren van belangrijke monumenten.
Afgelopen zondag hebben we de tentoonstelling 1000 jaar graafschap Loon bezocht in de Landcommanderij Alden Biesen. Een schitterende etalage van voorwerpen, kaarten, schilderijen, boeken en andere voorwerpen uit de geschiedenis van wat nu Belgisch Limburg heet, het prinsbisdom Luik, de graafschappen Rieneck (D), Moha (B), Chiny (B) en Horn (NL). Na eerst genoten te hebben van een “authentiek” Belgische maaltijd, stoofvlees met frieten zijn we naar de commanderij gelopen vielen we direct met de neus in de boter. Niemand minder dan de curator van de expositie en de auteur van het laatste standaardwerk over de graven van Loon Dr. Jan Vaes was bezig met een rondleiding waar we ons meteen bij hebben aangesloten.
Met trots over deze werkelijk unieke verzameling en veel geestdrift werd ons uitgelegd wat de betekenis van Loon is geweest in de geschiedenis van de Lage Landen. Hieronder wijst hij op de oudste monstrans in de lage landen uit de abdij van Herkenrode.
Tot mijn grote verbazing hing er het originele full-colour portret van Prins-bisschop Johan van Horne uit de bisschoppelijke collectie. Tot nu toe had ik alleen de zwart-wit foto gezien op internet. Wat me opviel is dat er een aantal beschadigingen op het schilderij waren te zien, waar de verf van afgebladderd was. Jammer dat dit niet gerestaureerd wordt… Als Prins-Bisschop van Luik was Johan tevens graaf van Loon, vandaar dat zijn portret opgenomen is in de tentoonstelling.
Bij het zien van zijn portret moesten we direct aan ome Piet van Hoorn denken, zie hieronder…
Verder was er ook nog een schitterende muntslag te zien van de van Horne’s in de collectie van …
Deze kaart laat zien hoe omvangrijk het bisdom indertijd was. Het principaat van het bisdom Luik is rood gekleurd, het uitgestrekte bisdom dat liep van Chiny tegen de grens van Noord-Frankrijk en tot het Land van Altena, is groen gearceerd. Ruim 1/3 van de vroegere lage landen stond onder geestelijke aansturing van het bisdom.
De groep die hij begeleidde moest helaas al weer snel verder, maar tot ons genoegen en dat van baron Claude de Villenfagne de Vogelsanck en zijn echtgenote barones Isabelle ‘t Kint de Roodenbeke , die ook later aansloten, hebben we een privérondeleiding gekregen. De laatste heeft het kasteel Ooijdonk bewoond, de plek waar ook Phillips de Montmorency graaf van Horne zijn residentie had. Haar man is erfopvolger van de baronie en kasteel Vogelsanck, een Loons leen. Stomtoevallig dat we hen zomaar tegen het lijf liepen.
Ter ere van het Loonse millennium (grofweg 1018 – 2018) is door Jan Vaes een goed doordacht lespakket samengesteld voor o.a. het secundair onderwijs. Een aanrader voor eenieder die zich wil verdiepen in de geschiedenis van de lage landen en het achterland.
http://1000jaarloon.be/Secundair%20onderwijs%20Loon%20lessen%20leerlingen.pdf