Onlangs heb ik het boek ‘De Herlaars in het Midden-Nederlands rivierengebied (ca. 1075-ca. 1400)’ van A. G. J. van Doornmalen aangeschaft. Ik had de PDF online al eens doorgebladerd, maar wilde er toch eens wat dieper in duiken. Na e.e.a. eens doorgelezen te hebben besloot ik ter illustratie van dit verhaal een tochtje te plannen door de Bommelerwaard. Om zoveel mogelijk gebied te kunnen doorkruisen leek het me handig eerst via Rossum, Gameren en Zuilichem naar Brakel te reizen om van daar onderlangs door Poederoijen, Aalst, Nederhemert, Wellseind naar de feestelijkheden op Kasteel Ammersoyen te rijden.
De Bommelerwaard is schitterend te zien vanaf de waaldijk, je kunt hierdoor van boven op de aan de dijk gelegen dorpen kijken. Volgens Doornmalen is de eerste vermelding van een heer van Herlaar, Gerard van Loon, in het rivierengebied een donatie van een tiend in Rodengoye bij Brakel aan de abdij Villers (Villers-la-Ville) in 1272. Er zijn aanwijzingen dat Gerard van Loon bezit had in Zuilichem, Brakel, Vuren en Herwijnen, dat mogelijk in verband te brengen is met het Sint-Lambertuskapittel in Luik.
Otto II graaf van Gelre (1229-1271) had in 1263 het dagelijks gerecht aan Willem van Horne, heer van Altena geschonken. Willem van Horne kreeg van de Gelderse landsheer in ook de tiende van het aangrenzende ‘Rodengoye’ of ‘Rodichem’ (het latere Munnikenland) en de dijkschouw, zo vermeld Doornmalen.
Het is verbijsterend te lezen dat de bezittingen van de van Hornes in deze periode al zo verspreid over de lage landen lagen en een eeuw later het stamgoed ‘Oud-Herlaar’ van de Herlaars zouden kopen. Ik moest direct denken aan Braine-le-Chateau (Kasteel Brakel) dat in een latere periode tot het bezit van de van Hornes behoorde.
Brakel is een mooi plaatsje met tal van monumentale gebouwen. Vanaf de dijk zie je aan de linker kant het prachtige landhuis Huyse Brakel dat momenteel onder het Gelders landschap valt.
In de tuin vindt je de overblijfselen van Kasteel Brakel gesticht rond het midden van de 13e of 14e eeuw, dat laat ik in het midden.
Binnen de ruïne bevindt zich een prachtige moestuin die we helaas niet hebben kunnen bezichtigen.
De Oude Moestuin Brakel is geopend van 13.00 tot 17.00 uur op:
- de 3de zondag in april
- de 1ste en 3de zondag in mei t/m augustus
- de 1ste zondag in september
Toen wij rond een uur arriveerde werd hij net afgesloten door iemand die duidelijk geen behoefte had bezoekers te accommoderen… Het kasteel wordt gelukkig omgeven door een prachtig park waar het goed toeven is, met tal van oude bomen rondom de gracht en in de richting van wat in de volksmond bekend staat als ‘t Spijker. Ten zuidwesten ligt een middeleeuws gebouw binnen een omgrachting, in oorsprong voorraadschuur van het slot Brakel. binnen een omgrachting. Het gebouw is al in 1318 van het kasteel gescheiden als een vrij eigen en niet leenroerig goed. Volgens overlevering zou het tot 1616 het verblijf geweest zijn van een Commanderij Commanderie van de ridders van St. Jan.
Het Spijker wordt nog particulier bewoond en is niet van binnen te bezichtigen. Naast dit gebouw bevindt zich de Nederlands Hervormde kerk van Brakel. In deze kerk bevinden zich bijzondere glas in lood vensters die getuigen van de belangrijke families die hier resideerde. Het is niet bekend waar de ramen oorspronkelijk vandaan komen.
Na het bezoek aan Brakel zijn we richting Poederoijen vertrokken om een hapje te gaan eten.
Poederoijen was onderdeel van het leen van de van Hornes. Poederoijen had een kasteel dat in 870 door Boudewijn II, Heer van Heusden is gebouwd. Hij is mogelijk ook verantwoordelijk geweest voor de bouw van de kastelen Brakel en Aalst. Het kasteel lag strategisch tussen Brabant, Holland en Gelderland. Rond 1490 had het kasteel de naam een roversbroeinest te zijn en is door de Fransen in 1672 definitief verwoest.
Wordt vervolgd…
