De plaatsnaam Kessel is meerdere malen verbonden aan de van Horne’s. Zo kwam ik na het lezen van de brochure uit de oude Sint Victor kerk in Batenburg er achter dat de met de heerlijkheid Kessel, het bezit van de tak van Horne Kessel-Batenburg, Maren-Kessel werd bedoeld. Daar hoorde indertijd ook nog Alem bij. Ik was zélf nooit in deze omgeving geweest en besloot onlangs er een een kijkje te gaan nemen.

Het moest niet al te ver van ons vandaan zijn en besloot een binnendoor weggetje te nemen om via Grave, Batenburg richting Kessel-Maren te rijden. Vanuit de polder ontginning kwamen we in de buurt van Maren-Kessel binnen. Op zoek naar wat oude gebouwen kwamen we bij de kerk van Maren terecht. Deze bleek op het eerste gezicht niet zo aansprekend en zijn verder richting de Maasdijk gereden. Kessel-Maren ligt tussen Kessel en Maren in als een moderne woonkern. De oude lint-dorpen liggen respectievelijk links en rechts van deze kern aan de rivier en de Lithse Ham en zien er erg charmant uit. Als eerste kwamen we uit bij de oude pastorie van Maren, die geheel opgeknapt was en het daarbij verwaarloosde maar rustieke kerkhofje. Via de Marense- en vervolgens de Kesselsedijk zijn we verder gereden naar Kessel dat een aantal fraaie oude boerderijen en een landhuis bevat.

De Heerlijkheid Kessel en het Brabants leen Kessel.

Kessel bestond uit 2 aparte lenen, beide in één hand. Het huis en dorp van Kessel vormde één leen, het andere bestond uit de justitie en heerlijkheid van Kessel. Het laatstgenoemde leen werd in 1392 in pand gegeven aan Hendrik van Ranst, heer van Boxtel.

Staatkundige situering 1795

Republiek – Staats-Brabant – Meierij van ‘s-Hertogenbosch – Kwartier van Maasland.

Status 1795

Allodiale heerlijkheid.

Heren

Regerend abt van Sint Truiden.

Bestuur en Rechtspraak

Bestuur: Drossaard, schepenen, rentmeester, een of 2 burgemeesters en geërfden.

Rechtspraak: Schepenbank van Alem bestaande uit 7 schepenen.

Rechtsgebied: Alem.

Bevoegdheid: Hoge, middelbare en lage justitie.

Officier: drossaard van Alem.

Beroepshof: Schepenbank van ‘s-Hertogenbosch.

Waterstaat

Het Laag Hemaal

Bestuur: Drie gecommitteerden onder wie een president en een penningmeester / dijkgraaf en 4 heemraden (RANB, Provinciaal Bestuur 1814 – 1920, inv. nr 9427) / 2 dijkgraven en 7 heemraden (RANB, Bestuursarchieven, inv. nr. 1113) / dijkgraaf en 7 heemraden (H.G.J. Buijks, “675 Jaar waterschappen in de Maaskant” (Oss 1987, 37).

Dijkstoel van Alem

Bestuur: Dijkgraaf, 7 heemraden, een uit Alem, 3 uit Maren en 3 uit Kessel.

Plaats 1795: Maren

Staatkundige situering 1795

Republiek – Staats-Brabant – Meierij van ‘s-Hertogenbosch – Kwartier van Maasland.

Status 1795

Statendorp.

Bestuur en Rechtspraak

Bestuur: Schepenen, raadsmannen, burgemeester, collecteur.

Rechtspraak: Schepenbank van Maren bestaande uit vermoedelijk 7 schepenen.

Rechtsgebied: Maren.

Bevoegdheid: Middelbare en lage justitie.

Civiele zaken: schepenbank. Officier: kwartierschout.

Criminele zaken: schepenbank van ‘s-Hertogenbosch. Officier: hoogschout van ‘s-Hertogenbosch.

Beroepshof : Schepenbank van ‘s-Hertogenbosch.

Waterstaat

Het Laag Hemaal

Bestuur: Beheerskollege met 3 gekommiieerden (1 uit Den Bosch, 1 uit Kessel, 1 uit Maren). In 1825 zegt het bestuur te bestaan uit een dijkgraaf en 4 heemraden, in 1810 uit 2 dijkgraven en 7 heemraden, terwijl tevoren sprake was van een dijkgraaf en 7 heemraden.

Dijkbestuur van Maren

Bestuur: Dijkgraaf, een president-heemraad, 6 heemraden en een dijkschrijver. Situatie in 1825.

Plaats 1795: Kessel

Staatkundige situering 1795

Republiek – Staats-Brabant – Meierij van ‘s-Hertogenbosch – Kwartier van Maasland.

Status 1795

Heerlijkheid; Brabants leen. Kessel bestond uit 2 aparte lenen, beide in één hand. Het huis en dorp van Kessel vormde één leen, het andere bestond uit de justitie en heerlijkheid van Kessel. Het laatstgenoemde leen werd in 1392 in pand gegeven aan Hendrik van Ranst, heer van Boxtel.

Heren en vrouwen

Verhef in 1542 Jan van Horne.

Verhef in 1580 Gerard van Horne.

Verhef in 1615 Ambrosius van Horne.

Verhef in 1618 Willem Adriaan van Horne.

Verhef in 1634 Johan van Horne.

Verhef in 1663 Willem graaf van Horne.

Verhef in 1694 Amelia Louise van Horne.

Verhef in 1721 Stacius Philip graaf van Bentheim. Eind 17e eeuw was Kessel een tijdlang gesplitst.

Verhef in 1730 Bikker van Zwieten.

Verhef in 1765 Tobias Zijdenhagen.

Verhef in 1779 Alexander van Solontha van Salonthay.

Verhef in 1781 Alexander van Solontha van Salonthay.

Verhef in 1791 Eduard Jacob Harell.

Bestuur en Rechtspraak

Schepenbank: Schepenbank van Kessel bestaande uit 7 schepenen.

Rechtsgebied: Kessel.

Rechtspraak: Hoge, middelbare en lage justitie. Officier: drossaard van Kessel.

Beroepshof: Schepenbank van ‘s-Hertogenbosch.

Bestuur: Drossaard, schepenen.

Waterstaat

Het Laag Hemaal

Bestuur: Drie gecommitteerden onder wie een president en een penningmeester. In 1825 zegt het bestuur te bestaan uit een dijkgraaf en 4 heemraden, in 1810 uit 2 dijkgraven en 7 heemraden, terwijl tevoren sprake was van een dijkgraaf en 7 heemraden.

Dijkbestuur van Kessel

Bestuur: Dijkgraaf, een president-heemraad, 6 heemraden en een dijkschrijver. Situatie in 1825.

De naam Kessel is afgeleid van het Latijnse castellum, dat versterking of fort betekent. En inderdaad: eind jaren zeventig van de vorige eeuw zijn in de uiterwaarden bij Kessel gallo-romeinse bouwfragmenten (van een tempel of een wachtpost?) gevonden.

Het Hof van Kessel gaat echter niet zover terug in de tijd. Het dateert van eeuwen later, toen Kessel een heerlijkheid werd.

Een van de heren van Kessel heeft in de loop van de 14e eeuw een versterkt kasteel laten bouwen. Er bestaat een zeventiende-eeuwse tekening van het herenhuis uit circa 1685 door de bekende landschapsschilder Abraham Rademaker. Die tekening bevindt zich nu in de collectie van het Rijksmuseum.  

Van der Aa meldt in zijn Aardrijkskundig Woordenboek uit de negentiende eeuw, dat de restanten van het kasteel in 1801 zouden zijn gesloopt en dat op de plek waar het gestaan zou hebben, alleen nog maar een boomgaard te zien is.

Wat we in ieder geval nog kunnen zien oude kaarten, is dat het perceel waarop het kasteel gestaan zou hebben en dat “’t Hof” wordt genoemd, nog steeds omwaterd was, wat goed zou kunnen duiden op een verdedigbare plaats. Die omwatering is er trouwens nog steeds.

Op het perceel is in 1922-1923 een huis gebouwd door Johannes de Werd. Zijn nakomelingen hebben er achtereenvolgens een champignonkwekerij en een legbatterij voor kippen (de eerste in Nederland) gehad.

Tegenwoordig is op het terrein een varkensbedrijf gevestigd.